Böbrek taşları, aşırı doymuş (Süpersatüre) idrardaki minerallerin böbrek içinde çökmesi ile oluşur. Taş oluşumunun gerçek sebebi tam olarak ispatlanmış olmasa da, su tüketiminin azlığı ve protein ile tuz tüketiminin fazlalılığı bilinen sebeplerdir. Bursa`da kliniğimize başvuran hastaların bir çoğu böbrek taşı şikayeti ile başvurmaktadır.

Böbrek taşının nasıl oluştuğu konusu uzun yıllar incelenmiştir. İdrardaki fazla minarellerin herkeste çökelti oluşturmaması, sitrik asit ve magnezyum gibi maddelerin de böbrek taşı oluşumunda rolü olduğunu düşündürmüştür.

Böbrek taşları ülkemizde sık görülen bir hastalıktır. Kişi genellikle ilk taşını düşürür. Böbrek taşı çoğunlukla tekrar eden bir durumdur. Taş düşüren kişide, sonraki beş yıl içinde tekrar taş olma olasılığı % 50 dir. Böbrek taşı tekrarı, taş düşüren kişilerin, beslenme ve sıvı tüketimi konusunda daha özen göstermesini gerektirir. Her böbrek taşı düşmez. Genellikle 7 milimetreye kadar olan taşların kendiliğinden düşebildiği kabul edilirse de bu durum kişiye özeldir ve değişkenlik gösterir. Böbrek taşını düşürmenin özel bir fomülü yoktur. Bununla birlikte bol su tüketimi ve sıcak uygulamalarının taş düşürmesini kolaylaştırdığı bilinir. Toplumda bilinen bazı bitki ve maddelerin taş düşürmedeki etkisi bilimsel olarak ispatlanamamıştır. Sonuç olarak böbrek taşı düşürmenin kolay bir yolu yoktur.

Böbrek taşları değişken ağrılara neden olurlar. Ağrı şiddetli ve dayanılmaz olabileceği gibi, hafif şekilde de olabilir. Bazen yayılan tarz ağrı oluşur. Böbrek taşı ağrısı bel ağrısı ile karışır, bazen de sırt ağrıları şeklinde ortaya çıkabilir. Çoğunlukla taş olan tarafta belden kasığa yayılan ağrı oluştururlar.

Böbrek taşı ameliyatı, taşın yeri ve büyüklüğüne göre değişir. Böbrek taşı ameliyatı artık kapalı yöntemlerle yapılmaktadır. Günümüzde böbrek taşlarına açık ameliyat uygulanmasına gerek kalmamıştır.  Kapalı yöntemlerle ameliyat şekli, taşın yeri ve büyüklüğü ve sertliğine göre değişir. Böbrek havuzcuğundaki 1-1.5 cm lik çok sert olmayan taşlara, vücut dışı şok dalgası (ESWL) ile ameliyatsız taş kırma uygulanır. Hastanelerde böbrek taşı kırma merkezlerinde rutin olarak yapılmaktadır. Özellikle sert taşlarda başarı oranı düşüktür. Taşı kırmak için güç artırıldığında böbrek hasarı oluşturabilmektedir. Günümüzde kullanım alanı daralmıştır.

Böbrek içindeki daha büyük ve sert taşlar, tek boru ile belin arka bölümünden böbreğe girilerek kırılır. Bu uygulamaya perkutannefrolitotomi (PNL) denilir. Genel anestezi gerektiren bir operasyondur.

Böbrek havuzcuğunda ki, özellikle alt havuzcuktaki ve idrar kanallarındaki taşlar, üreteroskop denilen ışıklı-mercekli bir alet ile ve lazer yardımıyla kırılır. Çoğunlukla günübirlik bir işlemdir. Kişi ertesi gün günlük yaşama döner.

Prof. Dr. Bülent OKTAY